باغلاما در اصل ساز ملی قوم ترک و منطقه آناتولی ست در میان مردم ترک زبان و کرد ربان ترکیه و شمال عراق رایج است.در نیم قرن گذشته باغلاما و سازهای هم خانواده آن بیشتر توسط مهاجران کرد و عراقی در آذربایجان غربی و کردستان ایران رواج یاقته است. گمان می رود باغلاما و سازهای هم خانواده آن محصول تغییر
رباب پنج تار نوع خاصی از رباب است که در محافل ذکر دراویش صاحبان در سراوان بلوچستان استفاده می شود. این ساز نیز از خانواده است سازهای زهی مضرابی (زخمه ای) مقیّد است که با مضراب نواخته می شود و در رده بندی سازها در گروه زه صداهای مضرابی قرار می گیرد. ویژگی های ظاهری و ساختاری رباب پنج تار
نی انبان نوعی هواصداست با لوله های صوتی مضاعف (دوتایی) زبانه های یک لایه و یک مخزن ذخیره هوا که در نواحی جنوبی ایران مانند بوشهر، خوزستان، هرمزگان و مناطقی از جنوب کرمان متداول است. اما جایگاه آن در موسیقی بوشهر نسبت به نواحی دیگر مستحکم تر است. ویژگی های ظاهری و ساختاری نی انبان این ساز که در بوشهر، نی
ویژگی های ظاهری و ساختاری کَرنای فارس این کرنا زبانه ای دولایه دارد و صرف نظر از برخی اختلافات در مجموع درگروه سرنا ها کهگیلویه و بویراحمد، شمال غربی کرمان و شمال شرقی بوشهر و استان چهارمحال و بختیاری متداول است. اجزای کرنای فارس عبارت اند از : دسته یا بدنه استوانه ای چوبی، بدنه برنجی منتهی به دهانه شیپوری،
سُرناهای متداول در نواحی غرب ایران، مانند کردستان، کرمانشاه، لرستان، ایلام و به طورکلی ناحیه زاگرس از لحاظ ویژگی های ظاهری و تکنیک های اجرایی تقریباً مشابه اند. اجزای سُرنای کرمانشاه های عبارت اند از بدنه استوانه ای با دهانه شیپوری، میل، زبانه، دو شاخه یا انبرک و لب گیر. روی لوله صوتی این سُرنا هفت سوراخ در جلو و
نی لبک ها گروهی از هوا صداها هستند که از گروه نی ها مشتق شده اند و در موسیقی غربی به ریکوردرها شهرت دارند. نی لبک در مقایسه با نی ها امکانات اجرایی محدودتری دارند اما نواختن و به صدادرآوردن آنها به خاطر ساختاری که دارند آسان تر از نی هاست. به همین دلیل است که جز نوازندگان حرفه ای،
سُرنا که در اغلب نواحی ایران به «ساز» معروف است در شکل ها و اندازه های گوناگون در همه نواحی ایران جز ترکمن صحرا متداول است. ساختار کلی بدنه سُرنا و اجزای آن در تمام مناطق تقریباً شبیه هستند اما سُرناهای مناطق شرقی ایران (شرق و شمال خراسان و سیستان) در مقایسه با سُرنا های مناطق نواحی دیگر چند تفاوت
ویژگی های ظاهری و ساختاری شیپور نوعی بوق فلزی از جنس برنج یا آلیاژهای مشابه است که از گذشته های دور تا امروز مورد استفاده بوده است. بوق های برنجی، کَرناهای بلند نقاره خانه ها، کرمیل ها و انواعی از کَرناها از خانواده شیپورها محسوب می شوند. سازهای این خانواده اگرچه از نظر شکل و اندازه و کارکرد با هم
دَف، پوست صدایی یک طرفه (یک طرف باز) با بدنه قاب آن غالبا گرد و به ندرت چند ضلعی است و در اندازه های مختلف و کاربردهای گوناگون دیده می شود. ویژگی های ظاهری و ساختاری همه دف ها در مجموع یکسان اند و اختلافشان در اندازه، داشتن یا نداشتن زنجیر، حلقه، زنگ و زنگوله، جنس و مواد به کار
ساز عاشیق های آذربایجان سازی که امروزه در دست عاشیق های آذربایجان دیده می شود «ساز» نام دارد و به ساز عاشیق های آذربایجان معروف است. ظاهراً سازی که اوزان های قدیم (اجداد عاشیق های کنونی) می نواخته اند «قوپوز» یا «چگور» نام داشته است. تمرکز اصلی این ساز اگرچه در آذربایجان شرقی و غربی و جمهوری آذربایجان است، اما
دَمّام از پوست صداهای دوطرفه ای است که بدنه استوانه ای نسبتاً بلند دارند و با چوب (مضراب) و دست نواخته می شوند. دَمّام های بوشهر در سه اندازه اند و در واقع سه کارکرد مختلف دارند. نوع اول، معمولی ست که تعدادشان در گروه معمولاً چهار عدد است. نوع دوم، دَمّام غمبر استفاده می شود. نوع سوم، دَمّام اِشکون،
بربط که در زبان عربی عود نامیده میشود از سازهای زهی مضرابی (زخمه ای) مقیّد است که در ساخت آن، چوب، زه یا نایلون و استخوان به کار رفته اند. بربط که یکی از مهم ترین و معمول ترین سازهای موسیقی ایران قدیم بوده، سازی است گلابی شکل از جنس چوب (توت وگاه فوفل و آبنوس) با کاسه طنینی بزرگ
