نِی انبان ، ساز محلی بوشهر

نی انبان نوعی هواصداست با لوله های صوتی مضاعف (دوتایی) زبانه های یک لایه و یک مخزن ذخیره هوا که در نواحی جنوبی ایران مانند بوشهر، خوزستان، هرمزگان و مناطقی از جنوب کرمان متداول است. اما جایگاه آن در موسیقی بوشهر نسبت به نواحی دیگر مستحکم تر است.

ویژگی های ظاهری و ساختاری نی انبان

این ساز که در بوشهر، نی هَمبونه و هَمبونه مبونه نیز نامیده می شود از اجزای زیر تشکیل شده است :

1) دسته : دسته نی انبان، غلاف چوبی ناودانی شکلی ست که داخل آن دو عدد نی زبانه دار قرار دارد و نی ها با موم در داخل دسته ثابت می شوند. روی هر نی شش سوراخ صوتی در قسمت جلو ایجاد شده اند و بر سر هرکدام از نی ها، زبانه ای یک لایه (مانند زبانه نِی جُفتی و دوزَله) قرار گرفته است.

٢) انبان : انبان یک مَشک یا پوست دباغی شده بز یا گوسفند است که به عنوان مخزن ذخیره هوا مورد استفاده قرار می گیرد. پوست تقریباً یکپارچه است و قسمت گردن آن از داخل کور می شود. یک دهانی (محل دمیدن) در محل سوراخ یکی از دست ها، و دسته نی انبان  در محل سوراخ دست دیگر نصب شده اند. قسمت پایینی پوست نیز در یک نقطه جمع و از داخل بسته می شود. بنابراین مخزن آماده شده، یک مجرای ورود و یک مجرای خروج هوا دارد. در مجرای ورود هوا، دهانی نصب می شود و در مجرای خروج هوا، دسته نی انبان را طوری نصب می کنند که زبانه ها در داخل انبان قرار گیرند.

٣) دهانی : شیئی قرقره مانند و محل دمیدن در مخزن نی انبان است.

تکنیک اجرایی نی انبان

نوازنده، قبل از نواختن، انبان ساز را با فوت کردن (دمیدن) در دهانی، پر از هوا می کند و بعد دسته نی انبان را در دست های خود می گیرد و شروع به نواختن می کند. فشار هوای داخل مخزن باعث ارتعاش زبانه ها می شود و صدای ایجاد شده، با گرفتن (بستن) یا بازگذاشتن سوراخ های صوتی نی ها تغییر می کند. در نی انبان، زبانه ها داخل مخزن هوا قرار دارند و با لب های نوازنده تماس ندارند. هر دو نی این امکان برای نوازنده وجود دارد که با استفاده از هوای ذخیره شده در انبان بتواند لحظاتی ساز را بدون دمیدن به صدا درآورد. مخزن هوای نی انبان در آغوش نوازنده قرار می گیرد و او با بازوهای خود از دو طرف به مخزن فشار می آورد بنابراین چون این ساز مخزن ذخیره هوا دارد نیازی به استفاده از تکنیک نفس برگردان در نواختن آن نیست.

حدود اجرایی متعارف در نی انبان به صورت زیر است .

در اینجا همه صداها نسبی اند و براثر شدت دمیدن و کامل یا ناقص گرفتن سوراخ های صوتی، سیّال و متغیرند :

موارد و نوع استفاده نی انبان

نی انبان غالباً در مجالس عروسی وشادمانی نواخته می شود و رپرتوار آن شامل ترانه ها و قطعات مختلفی چون حاجیونی، شَکی، چوبی ها یا آهنگ های رقص است. در مناطق غربی استان بوشهر، از نی انبان در مراسمی چون مولودی و زار نیز استفاده می شود. دایره و تمبک و دَمّام سازهای همراهی کننده  نی انبان در بوشهر هستند.

جنس و مواد به کار رفته در ساختمان نی انبان

دسته : چوب

 نی ها : نی

زبانه ها : نی

انبان : پوست بز، گوسفند

دهانی : پلاستیک، چوب

پست های پیشنهاد شده

هنوز نظری ثبت نشده،نظر خود را ثبت کنید!


افزودن نظر