بینجو در اصل یک ساز بلوچی نیست و حدود پنجاه سال پیش از پاکستان به بلوچستان ایران مهاجرت کرده است. این ساز از خانواده سازهای زهی مضرابی (زخمه ای) مقیّد است که با مضراب نواخته می شود و در رده بندی سازها در گروه زه صداهای مضرابی قرار می گیرد. بینجو اگرچه ساز زهی مضرابی مقیّد است اما انگشتان دست نوازنده با وترها و پرده ها تماس نمی یابند و این عمل با دکمه ها یا شستی ها و تیغه های فلزی صورت می گیرد.
ویژگی های ظاهری و ساختاری بینجو
بینجو یک جعبه طنینی هندسی شکل نسبتاً کشیده و دراز، با عمق کم دارد که روی آن صفحه چوبی قرار دارد و خرک روی این صفحه نصب شده است. این ساز 6 وتر، 6 گوشی و 3 شیطانک دارد. از روی شیطانک اصلی، دو وتر اصلی بینجو یعنی وترهای سوم و چهارم عبور می کنند. دو شیطانک دیگر مربوط به وترهای جانبی اول و ششم است و وترهای دوم و پنجم فاقد شیطانک هستند. پرده های فلزی بینجو فقط با وترهای سوم و چهارم تماس می یابند و از بقیه وترها به صورت آزاد استفاده می شود. روی صفحه ساز یک چوب نسبتاً طویل به عنوان پایه برای پرده ها و شیطانک اصلی وجود دارد و روی این پایه که به منزله دسته بینجو است پرده ها به صورت تیغه های فلزی نازک قرار دارند. روی جعبه طنینی نیز یک حفاظ چوبی قرار دارد که دکمه ها یا شستی ها زیر آن نصب شده اند. برای هر پرده یک شستی وجود دارد که انگشتان دست چپ نوازنده با آنها در تماس است. وضعیت قرار گرفتن دکمه ها در زیر دست چپ نوازنده تقریباً مانند وضعیت کلاویه های پیانو است.
کوک بینجو
پرده بندی بینجو
بینجو اغلب در پاکستان ساخته می شود و ظاهراً قصد سازندگان آن در نصب تیغه ها یا پرده های فلزی ثابت، ایجاد صداهای کروماتیک تامپره است. بررسی دقیق تر نشان می دهد به خاطر عدم دقت کافی در نصب پرده ها و یا دستکاری نوازندگان، صداهای حاصل از ساز غالباً با فواصل گام کروماتیک تامپره مطابقت کامل ندارد.
پرده بندی بینجو ـ برکت شَکّل زهی (زاهدان)
تکنیک های اجرایی بینجو
بینجو با مضرابی از جنس پلاستیک نرم، طوری نواخته می شود که مضراب تقریباً با همه وترها در تماس است. به علت ساختمان ویژه بینجو، این ساز تکنیک های اجرایی دست راست گسترده ای ندارد. مضراب رفت، مضراب برگشت، ریز و دُراب از مهم ترین تکنیک های دست راست در این ساز هستند. برای گرفتن دکمه ها یا شستی های بینجو از هر پنج انگشت دست چپ استفاده می شود.
مناطق موارد و نوع استفاده بینجو
امروزه در همه بلوچستان به ویژه شهرها از بینجو در نمونه های مختلف موسیقی بلوچستان، به ویژه اجرای ترانه های شاد بلوچی (سَوت) استفاده می شود. بینجو در گروه های موسیقی بلوچی در کنار اجراکننده سایر سازهای متداول در بلوچستان نواخته می شود.
جنس و موادبه کار رفته در ساختمان بینجو
این ساز را ـ همانطور که اشاره شد ـ معمولاً در پاکستان می سازند و در ساخت آن بیشتر از چوب های متداول در محل، مانند حَد یا بَبُّر استفاده می شود.
هنوز نظری ثبت نشده،نظر خود را ثبت کنید!