دف از سازهای کوبه ای است که در ساخت آن از چوب، پوست و فلز استفاده می شود. کمانه یا بدنه این ساز دایره ای شکل و قطر دهانه آن حدود 60 سانتی متر است. در طول جدار داخلی کمانه، در فواصل معین، حلقه هایی فلزی نصب شده اند و بر یک طرف دهانه پوست کشیده شده است. این ساز را هنگام نواختن به طور عمودی، کمی مایل به سمت چپ بدن با دو دست می گیرند و با انگشت های هر دو دست به سطح پوست ضربه میزنند. دف علاوه بر استفاده در آیین های خاص عرفانی، امروزه در همراهی با سازهای دیگر و گروه نوازی نیز بسیار به کار میرود. بیشتر وزن دف بر روی دست چپ قرار می گیرد و با فشردن انگشت شست دست راست بر روی کمانه سنگین یساز را متعادل می سازند.
کمانه
طوقه چوبی دور دف را کمانه می گویند و ضخامت آن از طرف دهانه پوستدار حدود 2 تا 3 میلی متر و از طرف دهانه باز حدود یک و نیم سانتی متر، و عرض آن حدود 6 سانتی متر است.
کمانه به دو صورت ساخته می شود :
الف)کمانۀ «دوکَمه» از چوبی به ضخامت یک و نیم سانتی متر تهیه می شود. دو سر چوب را طوری به یکدیگر متصل می کنند که به شکل دایره در می آید و از نظر وزن نسبت به انواع دیگر سبک تر است.
ب) کمانۀ «دوکَمه» از دو چوب به ضخامت های حدود نیم و عرض 6 سانتی متر که بر روی یکدیگر پرس شده اند ساخته می شود. این نوع کمانهاز نظر وزن سنگین تر از انواع دیگر و در مقابل فشار کشش پوست مقاوم تر است و تاب برنمی دارد.
پوست
پوست برای دف از پوست کهنه گوسفند، بز یا آهو که ضخامت آن در تمام نقاط یکسان است استفاده می شود.
انواع پوست های پلاستیکی هم اخیراً معمول شده اند که در مقابل رطوبت و حرارت مقاوم تر هستند و صدادهی آنها شفاف تر و قوی تر است و نوع غیرسنتی صدای دف را ارائه می دهند.
شستی
روی کمانه از طرف دهانۀ باز، فرورفتگی کوچکی ایجاد می کنندکه محل استقرار انگشت شست دست چپ است و در ثابت نگه داشتن دف بر روی دست موثر است.
حلقه ها
در جدار داخلی کمانه قالب های کوچکی به فاصله یک سانتی متر از یکدیگر و فاصله 3 سانتی متر از پوست نصب شده اند که به هر یک از آنها حلقه هایی فلزی در دسته های چهارتایی آویخته شده اند و با حرکت دادن دف در جهت های مختلف، حلقه ها به پوست میخورند یا با نوعی حرکت دیگر، خود حلقه ها به صدا در می آیند.
گل میخ
برای محکم کردن پوست دف بر روی کمانه، پوست را در جدار بیرونی کمانه با میخ سر تخت (شبیه پونز) مهار می کنند که به آنها «گُل میخ» می گویند. در ساخت بعضی دف ها پوست را با چسب یا سریش روی جدار بیرونی کمانه می چسبانند.
نت نویسی
در سال های اخیر در ایران متد نت نویسی و استفاده از حامل هایی با تعداد خطوط متفاوت برای این ساز ها متداول شده است.
برای نت نویسی دف به طور معمول از حامل چهارخطی استفاده می شود، به این صورت که اصوات بم ناحیه مرکزی پوست روی خط اول، ناحیه میانی پوست روی خط دوم و ناحیه کناری پوست که اصوات زیرتری تولید می کند روی خط سوم حامل علامت گذاری می شوند و خط چهارم، زمان استفاده از حلقه ها را نشان می دهد. نوشتار تئوری موسیقی در این ساز نیز به خط بین المللی ست. در متدهای مختلف دف نوازی نیز از علائم قراردادی خاصی برای حرکات دست ها و انگشت ها استفاده می شود.
انواع هم خانواده
دایره : نوع کوچک تر و مجلسی دف را با همان ویژگی های ساخت و پوست و حلقه، دایره می گویند. قطر دهانه دایره حدود 35 سانتی متر است. دایره، در واقع، نوع بزمی در مقابل نوع آیینی دف است.
دایره زنگی : این ساز از کمانۀ چوبی دایره شکل به قطر به قطر تقریبی 25 سانتیمتر و عرض تقریبی 5 سانتی متر تشکیل شده و بر یک طرف دهانه دایره زنگی باز و بدون پوست هستند. در طول جدارکمانه و در فئاصل نزدیک، شکاف هایی ایجاد شده اند و داخل آنها سنج های مضاعف کوچکی نصب شده اند که با میله ای باریک و فلزی که از سوراخ میان سنج ها عبور می کند به طرفین شکاف ها متصل هستند. صدای دایره زنگی از ضربه ای که با دست راست بر پوست وارد می شود و نیز از برخورد سنج ها به یکدیگر حاصل می شود. با تکان دادن این ساز نیز در مواقع معین می توان از صدای برخورد سنج ها استفاده کرد.
هنوز نظری ثبت نشده،نظر خود را ثبت کنید!